Tắc nghẽn mũi là cảm giác quen thuộc và khó chịu khi việc thở qua mũi bị cản trở do sưng hoặc viêm niêm mạc mũi. Triệu chứng này có thể xuất hiện khi bị cảm lạnh, dị ứng, viêm xoang và các bệnh lý hô hấp khác. Khi mũi bị tắc, cuộc sống trở nên khó khăn hơn — giấc ngủ bị ảnh hưởng, khó tập trung, và cảm giác tắc nghẽn liên tục gây khó chịu. Tuy nhiên, dù tắc nghẽn mũi rất phổ biến, nó không chỉ là triệu chứng của cảm lạnh thông thường mà còn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Quan trọng là biết cách xử lý tình trạng này đúng cách và khi nào cần gặp bác sĩ.
Nguyên nhân gây tắc nghẽn mũi
Nguyên nhân gây tắc nghẽn mũi có thể rất đa dạng, và mỗi yếu tố cần có phương pháp điều trị riêng biệt. Dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu:
Nhiễm virus
- Cảm lạnh và cúm là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc nghẽn mũi. Những bệnh này gây viêm niêm mạc mũi, làm cản trở việc thở tự do. Thường thì tắc nghẽn mũi do nhiễm virus kéo dài từ vài ngày đến một tuần.
Phản ứng dị ứng
- Dị ứng với phấn hoa, bụi, lông động vật hoặc các tác nhân gây dị ứng khác có thể gây sưng niêm mạc mũi và tắc nghẽn. Ngoài tắc nghẽn mũi, người bệnh thường gặp các triệu chứng như hắt hơi, ngứa mũi, ngứa mắt và chảy nước mắt.
Nhiễm khuẩn
- Khi nhiễm virus chuyển thành nhiễm khuẩn, nguy cơ viêm xoang hoặc viêm mũi vi khuẩn tăng lên. Điều này có thể gây tắc nghẽn mũi nghiêm trọng hơn, đi kèm với dịch nhầy màu xanh hoặc vàng đặc và đau ở vùng trán và xoang mũi.
Polyp mũi
- Polyp là những khối u lành tính phát triển trên niêm mạc mũi hoặc xoang, có thể làm tắc nghẽn đường thở, gây tắc nghẽn mũi mãn tính.
Không khí khô
- Vào mùa đông, khi hệ thống sưởi trong nhà hoạt động, không khí trở nên quá khô, làm kích ứng niêm mạc mũi và gây sưng tấy. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có xu hướng bị dị ứng hoặc có vấn đề về hô hấp.
Các loại tắc nghẽn mũi
Tắc nghẽn mũi có thể biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và thời gian kéo dài. Các loại tắc nghẽn mũi phổ biến nhất:
Tắc nghẽn mũi cấp tính
- Thường do nhiễm virus như cảm lạnh gây ra. Tình trạng này kéo dài vài ngày và có thể đi kèm với sổ mũi và đau họng. Thông thường, không cần can thiệp y tế nếu không có biến chứng.
Tắc nghẽn mũi mãn tính
- Nếu tắc nghẽn mũi kéo dài hơn 12 tuần, có thể là dấu hiệu của bệnh mãn tính, như viêm mũi dị ứng hoặc viêm xoang mãn tính. Tắc nghẽn mũi mãn tính cần được chẩn đoán và điều trị kỹ lưỡng hơn.
Viêm mũi dị ứng
- Tắc nghẽn mũi xảy ra khi tiếp xúc với các tác nhân dị ứng như phấn hoa, lông động vật, bụi hoặc hóa chất. Tình trạng này thường đi kèm với ngứa mũi, hắt hơi và chảy nước mắt. Điều trị thường cần sử dụng thuốc kháng histamin.
Điều trị tắc nghẽn mũi tại nhà
Khi tắc nghẽn mũi mới bắt đầu làm phiền, quan trọng là biết cách tự xử lý tại nhà để giảm triệu chứng và phục hồi khả năng thở bình thường.
Dung dịch muối
- Một trong những phương pháp điều trị đơn giản và an toàn nhất là sử dụng dung dịch muối. Các sản phẩm như dung dịch NaCl sinh lý hoặc xịt mũi đặc biệt như Physiomer hoặc Marimer giúp làm ẩm niêm mạc mũi, hòa tan dịch nhầy tích tụ và làm sạch đường mũi. Chúng an toàn và có thể sử dụng nhiều lần trong ngày, kể cả cho trẻ em.
Xông hơi
- Xông hơi với nước nóng hoặc thêm tinh dầu (như bạch đàn hoặc bạc hà) là phương pháp cũ nhưng hiệu quả để làm ẩm niêm mạc và giúp dịch nhầy trong xoang mũi dễ dàng thoát ra. Để thực hiện, chỉ cần đun nước sôi, cúi người xuống nồi, trùm khăn lên đầu và hít thở hơi nước. Tinh dầu sẽ không chỉ làm ẩm mà còn có tác dụng kháng khuẩn.
Sử dụng máy tạo độ ẩm
- Vào mùa đông, khi không khí trong nhà trở nên quá khô do hệ thống sưởi, nên sử dụng máy tạo độ ẩm. Điều này giúp duy trì độ ẩm tối ưu, ngăn ngừa niêm mạc mũi bị khô và dễ dàng thở hơn.
Thuốc
- Các thuốc xịt mũi giảm nghẹt mũi như Otrivin hoặc Xylometazolin có thể giúp thở dễ dàng tạm thời bằng cách giảm sưng niêm mạc mũi. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các sản phẩm này không nên sử dụng quá 3-5 ngày liên tiếp vì có thể gây phụ thuộc và hiệu ứng "tắc nghẽn ngược".
Chườm ấm
- Áp dụng chườm ấm lên vùng mũi và trán có thể giúp giảm sưng, cải thiện tuần hoàn máu và giúp thở dễ dàng hơn. Chỉ cần nhúng khăn sạch vào nước nóng và đắp lên mũi trong 10-15 phút.
Trà với mật ong và chanh
- Trà ấm với mật ong và chanh không chỉ có tác dụng làm ẩm mà còn có đặc tính kháng khuẩn. Mật ong và chanh giúp tăng cường hệ miễn dịch, trong khi đồ uống ấm giúp làm ẩm niêm mạc mũi, tạo điều kiện cho dịch nhầy thoát ra ngoài dễ dàng hơn.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu các biện pháp tự điều trị tại nhà không hiệu quả và tắc nghẽn mũi kéo dài hơn 10-14 ngày, bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị. Ngoài ra, cần thăm khám bác sĩ trong những trường hợp sau:
- Đau nặng ở vùng mặt, quanh mắt hoặc trán, có thể là dấu hiệu của viêm xoang.
- Tắc nghẽn mũi kèm theo sốt cao — đây có thể là dấu hiệu của nhiễm khuẩn.
- Khó thở, đặc biệt là ở trẻ em hoặc người cao tuổi.
- Dấu hiệu của phản ứng dị ứng — sưng mắt, phát ban da hoặc khó thở.
- Chảy máu mũi, có thể là dấu hiệu của các bệnh nghiêm trọng như polyp mũi hoặc khối u.
Lưu ý quan trọng:
Tắc nghẽn mũi thường là vấn đề tạm thời do cảm lạnh hoặc dị ứng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nó có thể là dấu hiệu của các bệnh nghiêm trọng hơn như viêm mũi mãn tính hoặc viêm xoang. Nếu triệu chứng không khỏi hoặc trở nên tồi tệ hơn, bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Không nên trì hoãn việc thăm khám nếu tình trạng tắc nghẽn mũi trở nên mãn tính, đi kèm với đau đớn hoặc cảm giác khó chịu như áp lực ở vùng trán hoặc xoang mũi. Càng điều trị sớm, bạn sẽ càng nhanh chóng thoát khỏi vấn đề và tránh được các biến chứng tiềm tàng.
