Tại sao huyết áp vào buổi sáng lại cao hơn so với buổi tối?
Nhiều người nhận thấy rằng huyết áp của họ vào buổi sáng thường cao hơn so với suốt cả ngày. Hiện tượng này có thể gây lo lắng, đặc biệt khi sự gia tăng huyết áp đi kèm với các triệu chứng như đau đầu hoặc các vấn đề khó chịu khác. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết nguyên nhân gây tăng huyết áp vào buổi sáng, hậu quả của nó và cách kiểm soát và điều chỉnh huyết áp.
Huyết áp là gì?
Huyết áp (HP) là lực mà máu tác động lên thành động mạch khi di chuyển qua hệ thống mạch máu. Huyết áp được đo bằng milimet thủy ngân (mmHg) và có hai chỉ số chính:
Huyết áp tâm thu: là huyết áp cao nhất trong động mạch khi tim co bóp.
Huyết áp tâm trương: là huyết áp thấp nhất trong động mạch khi tim giãn ra.
Huyết áp bình thường của đa số người là khoảng 120/80 mmHg.
Tại sao huyết áp vào buổi sáng có thể cao hơn?
Đặc điểm sinh lý của cơ thể Huyết áp của chúng ta thay đổi trong suốt cả ngày, và sự biến động này là điều bình thường. Vào buổi sáng, sau một đêm nghỉ ngơi, huyết áp thường cao hơn vì một số lý do:
Sự thay đổi hormone: Vào ban đêm, cơ thể tiết ra các hormone như cortisol và adrenaline giúp cơ thể thức dậy và chuẩn bị cho các hoạt động. Những hormone này kích thích co thắt mạch máu, có thể làm tăng huyết áp.
Cơ chế điều hòa: Trong khi ngủ, hệ tuần hoàn làm việc ở chế độ "yên tĩnh" và các mạch máu giãn ra. Tuy nhiên, khi thức dậy, cơ thể bắt đầu hoạt động mạnh mẽ hơn, khiến huyết áp tăng lên để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho các cơ quan và mô.
Nhịp sinh học: Cơ thể con người có những đồng hồ sinh học nội tại — nhịp sinh học tuần hoàn, điều khiển các quá trình như mức hormone, nhiệt độ cơ thể và huyết áp. Vào buổi sáng, huyết áp có thể tăng lên để đáp ứng với sự thay đổi của nhịp sinh học này.
Tình trạng của các mạch máu và tim Khi tuổi tác tăng lên hoặc có các bệnh lý như tăng huyết áp, các mạch máu có thể mất đi tính đàn hồi. Điều này khiến thành mạch khó thích ứng với sự thay đổi trong tuần hoàn máu, dẫn đến việc huyết áp tăng vào buổi sáng.
Căng thẳng và hoạt động thể chất Vào buổi sáng, mức độ căng thẳng của chúng ta thường cao hơn, đặc biệt khi vội vàng đi làm hoặc có các căng thẳng tâm lý. Căng thẳng kích thích sự tiết hormone như adrenaline, có thể làm tăng huyết áp. Các hoạt động thể chất buổi sáng hoặc các chuyển động đột ngột khi đứng dậy cũng có thể làm huyết áp tăng tạm thời.
Thiếu nước và mất nước vào ban đêm Vào ban đêm, mức độ chất lỏng trong cơ thể có thể giảm xuống, dẫn đến tình trạng mất nước nhẹ. Điều này có thể làm máu đặc hơn, và tim phải làm việc nhiều hơn để duy trì lưu thông máu, làm tăng huyết áp vào buổi sáng.
Sử dụng thuốc Những người sử dụng thuốc để kiểm soát huyết áp có thể nhận thấy rằng huyết áp vào buổi sáng cao hơn so với các thời điểm khác trong ngày. Điều này có thể do đặc điểm tác dụng của thuốc, khi chúng mất dần hiệu quả vào buổi sáng.
Các triệu chứng của huyết áp cao vào buổi sáng
Tăng huyết áp vào buổi sáng có thể đi kèm với các triệu chứng khác nhau, bao gồm:
Đau đầu, đặc biệt là ở vùng gáy.
Cảm giác nặng nề ở đầu hoặc chóng mặt.
Mệt mỏi và yếu sức.
Đau ngực hoặc nhịp tim nhanh.
Buồn nôn hoặc nôn.
Nếu các triệu chứng này xảy ra thường xuyên, đây có thể là dấu hiệu cần kiểm tra sức khỏe và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Chẩn đoán và kiểm soát huyết áp
Đo huyết áp Để phát hiện các vấn đề về huyết áp, việc đo huyết áp thường xuyên là rất quan trọng. Điều này có thể thực hiện tại các cơ sở y tế hoặc tại nhà với máy đo huyết áp tự động. Việc đo huyết áp đều đặn sẽ giúp nhận biết được sự gia tăng huyết áp vào buổi sáng và kiểm soát tình trạng này.
Theo dõi Holter Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện theo dõi Holter để chẩn đoán chính xác hơn. Phương pháp này ghi lại huyết áp trong khoảng thời gian từ 24-48 giờ, cho phép có được cái nhìn toàn diện về sự thay đổi huyết áp trong suốt cả ngày.
Xét nghiệm và kiểm tra Khi huyết áp tăng cao, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm bổ sung như xét nghiệm máu (để kiểm tra mức độ điện giải, chức năng thận), điện tâm đồ (ECG), hoặc siêu âm tim và mạch máu.
Điều trị và khuyến nghị để kiểm soát huyết áp
Thuốc điều trị Để kiểm soát huyết áp, các bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc sau:
Thuốc lợi tiểu – giúp loại bỏ lượng nước thừa khỏi cơ thể, giảm thể tích máu tuần hoàn.
Thuốc chẹn beta – làm giảm nhịp tim và giảm tải cho tim.
Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors) – giúp giãn mạch và giảm huyết áp.
Thuốc đối kháng canxi – giúp giãn các mạch máu và giảm huyết áp.
Việc điều trị phải được bác sĩ chỉ định dựa trên tình trạng của bệnh nhân và nguyên nhân gây tăng huyết áp.
Thay đổi lối sống Để kiểm soát huyết áp, thay đổi lối sống là rất quan trọng:
Chế độ ăn uống lành mạnh: Giảm lượng muối và chất béo bão hòa, tăng cường ăn rau củ quả, và uống đủ nước.
Hoạt động thể chất: Tập thể dục thường xuyên (đi bộ, bơi lội, yoga) giúp điều hòa huyết áp.
Quản lý căng thẳng: Các bài tập thư giãn như thiền và thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng và huyết áp.
Giấc ngủ: Đảm bảo có giấc ngủ đầy đủ giúp điều chỉnh nhịp sinh học và huyết áp.
Kiểm soát cân nặng Thừa cân là một yếu tố góp phần làm tăng huyết áp. Giảm cân thông qua chế độ ăn uống hợp lý và tập thể dục có thể có tác dụng tích cực trong việc giảm huyết áp.
Cách tránh tăng huyết áp vào buổi sáng
Để giảm huyết áp vào buổi sáng, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:
Đo huyết áp thường xuyên, đặc biệt là vào buổi sáng, để phát hiện vấn đề.
Không quên dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, nếu đã được kê đơn để kiểm soát huyết áp.
Thói quen buổi sáng: Tránh các động tác đột ngột và không vận động mạnh ngay sau khi thức dậy.
Thư giãn trước khi ngủ: Hãy thử các kỹ thuật thư giãn như thiền hoặc bài tập thở trước khi ngủ.
Kết luận
Tăng huyết áp vào buổi sáng là hiện tượng tự nhiên và có thể liên quan đến một số quá trình sinh lý trong cơ thể. Tuy nhiên, nếu huyết áp cao vào buổi sáng xảy ra thường xuyên hoặc kèm theo các triệu chứng như đau đầu hay mệt mỏi, bạn cần gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều chỉnh phương pháp điều trị. Với cách tiếp cận đúng đắn trong chế độ ăn uống, thể dục, và điều trị bằng thuốc, bạn có thể kiểm soát huyết áp và giảm nguy cơ liên quan đến tăng huyết áp.