Làm thế nào để nhận biết cơn đột quỵ và sơ cứu người bị đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng rối loạn tuần hoàn não cấp tính dẫn đến tổn thương não. Đây là một trong những tình trạng nguy hiểm nhất, yêu cầu can thiệp y tế kịp thời. Càng nhanh chóng nhận được sự trợ giúp y tế, khả năng phục hồi hoàn toàn càng cao. Điều quan trọng là phải hiểu làm thế nào để nhận biết cơn đột quỵ và những gì cần làm trước khi xe cứu thương đến.

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ là tình trạng rối loạn tuần hoàn não cấp tính, trong đó xảy ra tổn thương não. Đột quỵ có hai loại:

Đột quỵ thiếu máu não (Ischemic stroke) — xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị tắc nghẽn do cục máu đông hoặc thuyên tắc.

Đột quỵ xuất huyết (Hemorrhagic stroke) — xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ và gây chảy máu trong não.

Triệu chứng của đột quỵ

Triệu chứng của đột quỵ có thể phát triển rất nhanh. Điều quan trọng là phải chú ý và biết cách nhận diện các dấu hiệu đầu tiên của đột quỵ. Các bác sĩ sử dụng quy tắc FAST để giúp nhận diện nhanh các dấu hiệu của đột quỵ:

Triệu chứng đột quỵ theo quy tắc FAST:

F (Face — Mặt): Một bên mặt có thể bị xệ xuống, người bệnh không thể cười hoặc nâng cả hai bên môi.

A (Arms — Tay): Người bệnh không thể nâng cả hai tay lên, hoặc một tay bị rơi xuống.

S (Speech — Lời nói): Rối loạn lời nói: lời nói trở nên khó hiểu, người bệnh không thể phát âm được từ ngữ hoặc câu.

T (Time — Thời gian): Thời gian rất quan trọng! Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy gọi ngay cấp cứu. Càng sớm bắt đầu điều trị, thiệt hại não càng ít.

Các triệu chứng khác của đột quỵ:

Đau đầu đột ngột và dữ dội, đặc biệt là khi không có nguyên nhân rõ ràng.

Cảm giác chóng mặt hoặc mất thăng bằng.

Rối loạn thị giác (mù một bên hoặc nhìn đôi).

Cảm giác tê liệt hoặc yếu ở mặt, tay hoặc chân, đặc biệt là ở một bên cơ thể.

Mất ý thức hoặc lú lẫn.

Phải làm gì khi có đột quỵ: Sơ cứu

Nếu bạn nghi ngờ có người bị đột quỵ, điều quan trọng là phải giúp đỡ nhanh chóng và gọi cấp cứu. Phản ứng nhanh có thể giảm đáng kể nguy cơ biến chứng và hỗ trợ quá trình phục hồi.

Gọi cấp cứu:

Điều đầu tiên cần làm là gọi cấp cứu. Cung cấp cho nhân viên cấp cứu các thông tin chính xác:

Triệu chứng của đột quỵ.

Thời gian bắt đầu triệu chứng.

Tuổi và tình trạng của bệnh nhân.

Nếu có thể, cho biết loại đột quỵ (thiếu máu hay xuất huyết) mà bạn nghi ngờ.

Đảm bảo tư thế thoải mái:

Hãy để bệnh nhân nằm xuống ở vị trí ngang, đầu hơi nâng cao. Điều này giúp cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ tổn thương não. Nếu bệnh nhân nôn mửa, hãy nhẹ nhàng xoay bệnh nhân sang một bên để tránh nghẹt thở.

Không cho ăn uống:

Quan trọng là không cho bệnh nhân ăn hoặc uống gì. Thức ăn hoặc nước có thể lọt vào đường hô hấp và gây viêm phổi hít phải, vì khi bị đột quỵ, chức năng nuốt có thể bị suy giảm.

Hỗ trợ và trấn an:

Điều quan trọng là phải trấn an bệnh nhân về tinh thần, giảm lo lắng của họ. Hoảng loạn chỉ làm tình trạng của họ trở nên tồi tệ hơn. Hãy nói chuyện với bệnh nhân, nhắc nhở họ rằng sự giúp đỡ đang trên đường đến.

Ghi lại thời gian bắt đầu triệu chứng:

Nếu có thể, hãy ghi lại thời gian bắt đầu triệu chứng đột quỵ. Điều này sẽ giúp bác sĩ xác định khi nào cơn đột quỵ bắt đầu và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp.

Chẩn đoán đột quỵ

Khi bệnh nhân đến bệnh viện, bác sĩ sẽ nhanh chóng chẩn đoán loại đột quỵ để bắt đầu điều trị phù hợp. Các phương pháp chẩn đoán chính gồm:

Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đây là phương pháp chẩn đoán chính để xác định có xuất huyết (đột quỵ xuất huyết) hay thiếu máu (đột quỵ thiếu máu).

Chụp cộng hưởng từ (MRI): Phương pháp này giúp xác định chính xác tổn thương não và mức độ tổn thương.

Chụp mạch não: Được sử dụng để kiểm tra các mạch máu trong não nhằm phát hiện tắc nghẽn hoặc vỡ mạch.

Điều trị đột quỵ

Điều trị đột quỵ phụ thuộc vào loại đột quỵ và thời gian trôi qua kể từ khi bắt đầu triệu chứng.

Điều trị đột quỵ thiếu máu:

Phương pháp điều trị chính cho đột quỵ thiếu máu là tiêu huyết khối — tan cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu. Điều trị này có hiệu quả trong 4,5 đến 6 giờ đầu sau khi bắt đầu đột quỵ. Các thuốc như tissue plasminogen activator (tPA) có thể hòa tan cục máu đông và phục hồi tuần hoàn máu trong não.

Nếu phương pháp tiêu huyết khối không thể thực hiện, bệnh nhân có thể cần phẫu thuật để tái thông mạch máu hoặc đặt stent.

Điều trị đột quỵ xuất huyết:

Đột quỵ xuất huyết yêu cầu can thiệp phẫu thuật ngay lập tức để ngừng chảy máu và loại bỏ máu tụ trong não. Trong một số trường hợp, bệnh nhân cần phẫu thuật sửa chữa các mạch máu bị vỡ.

Phục hồi chức năng:

Sau khi tình trạng bệnh nhân được ổn định, họ sẽ cần điều trị phục hồi chức năng để phục hồi các chức năng bị mất. Trong giai đoạn phục hồi, bệnh nhân có thể cần vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ, cũng như trị liệu tâm lý để phục hồi chức năng nhận thức và tình trạng cảm xúc.

Phòng ngừa đột quỵ

Nhiều trường hợp đột quỵ có thể phòng ngừa được nếu bạn duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ.

Kiểm soát huyết áp:

Tăng huyết áp (huyết áp cao) là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây đột quỵ. Việc đo huyết áp thường xuyên và điều chỉnh nó bằng thuốc và chế độ ăn uống có thể làm giảm nguy cơ đáng kể.

Ngừng hút thuốc:

Hút thuốc làm tăng tốc quá trình xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ đột quỵ. Việc bỏ thuốc lá sẽ cải thiện sức khỏe của mạch máu.

Chế độ ăn uống lành mạnh:

Ăn uống hợp lý, giàu rau củ, trái cây, protein ít béo và chất béo lành mạnh sẽ giúp kiểm soát mức cholesterol và giảm nguy cơ đột quỵ.

Hoạt động thể chất thường xuyên:

Tập thể dục giúp tăng cường tim mạch và mạch máu, bình thường hóa huyết áp và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Kiểm soát mức đường huyết:

Tiểu đường làm tăng nguy cơ đột quỵ, vì vậy cần kiểm tra thường xuyên mức đường huyết và điều chỉnh bằng thuốc và chế độ ăn uống.

Kết luận

Đột quỵ là tình trạng nguy hiểm, cần can thiệp y tế kịp thời. Việc nhận biết các triệu chứng và hành động đúng trước khi xe cứu thương đến có thể quyết định sự sống của người bệnh và giảm thiểu các hậu quả. Chẩn đoán nhanh chóng và điều trị thích hợp, cùng với việc phòng ngừa đột quỵ, là yếu tố quan trọng để tránh căn bệnh nghiêm trọng này.