Sức khỏe tim mạch và mạch máu phụ thuộc vào nhiều yếu tố, và một trong những yếu tố quan trọng nhất là mức cholesterol trong máu. Đối với hầu hết mọi người, thuật ngữ này thường được liên kết với những điều tiêu cực, nhưng thực tế cholesterol là một chất thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của cơ thể. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu cholesterol là gì, nó ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch như thế nào và tại sao việc kiểm soát mức cholesterol lại quan trọng.
Cholesterol là gì và nó hoạt động như thế nào trong cơ thể?
Cholesterol là một chất giống như mỡ, cần thiết cho hoạt động bình thường của tất cả các tế bào trong cơ thể. Nó tham gia vào việc tổng hợp màng tế bào, hormone, vitamin D và axit mật giúp tiêu hóa chất béo. Tuy nhiên, trong cơ thể, cholesterol không tồn tại dưới dạng tự do. Nó được vận chuyển qua máu nhờ các lipoprotein — các protein đặc biệt có thể là "tốt" hoặc "xấu".
- Lipoprotein mật độ thấp (LDL) là cholesterol "xấu". Nó có thể tích tụ trên thành mạch máu, tạo thành các mảng bám, làm hẹp và tổn thương mạch máu. Điều này dẫn đến nguy cơ cao mắc bệnh xơ vữa động mạch, đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
- Lipoprotein mật độ cao (HDL) là cholesterol "tốt". Nó giúp loại bỏ lượng cholesterol dư thừa trong máu, đưa nó về gan để xử lý và thải ra khỏi cơ thể. Mức HDL cao giúp bảo vệ mạch máu khỏi tổn thương và duy trì sức khỏe tim mạch.
Tại sao mức cholesterol cao lại nguy hiểm?
Khi mức LDL (cholesterol xấu) trong máu vượt quá mức bình thường, nó bắt đầu tích tụ trên thành mạch máu, tạo thành các lớp mỡ. Những lớp mỡ này có thể hình thành các mảng bám, làm hẹp lòng mạch, giảm lưu thông máu. Kết quả là, điều này dẫn đến những vấn đề sau:
- Xơ vữa động mạch: Quá trình thu hẹp dần các động mạch do sự tích tụ của các mảng cholesterol có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, một căn bệnh khiến các động mạch mất đi tính đàn hồi và khả năng vận chuyển máu hiệu quả. Điều này làm tăng nguy cơ các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
- Tăng huyết áp: Các động mạch bị thu hẹp và cứng lại không thể duy trì dòng máu bình thường, dẫn đến huyết áp cao. Điều này càng làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
- Hình thành cục máu đông: Những mạch máu bị tổn thương bởi các mảng bám có thể dẫn đến sự hình thành cục máu đông, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối và nhồi máu cơ tim.
Làm thế nào để biết mức cholesterol của bạn?
Việc đo mức cholesterol trong máu định kỳ là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tim mạch. Để làm điều này, bạn chỉ cần xét nghiệm cholesterol, kết quả sẽ được đo bằng millimol mỗi lít (mmol/l). Bạn sẽ nhận được thông tin về các chỉ số sau:
Cholesterol tổng:
- Mức bình thường: dưới 5,2 mmol/l
- Mức cao: 5,2–6,2 mmol/l
- Mức rất cao: trên 6,2 mmol/l
- Mức bình thường: dưới 3,0 mmol/l
- Mức cao: 3,0–4,9 mmol/l
- Mức rất cao: trên 4,9 mmol/l
- Mức bình thường: đối với nam trên 1,0 mmol/l, đối với nữ trên 1,2 mmol/l.
- Nên duy trì mức HDL trên 1,5 mmol/l để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
- Mức bình thường: dưới 1,7 mmol/l
- Mức cao: 1,7–2,2 mmol/l
- Mức rất cao: trên 2,2 mmol/l
Khuyến cáo là bạn nên kiểm tra mức cholesterol ít nhất một lần mỗi năm, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố nguy cơ (hút thuốc, thừa cân, cao huyết áp, tiểu đường).
Làm thế nào để giảm mức cholesterol?
Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy mức cholesterol cao, đừng lo lắng. Có nhiều cách để kiểm soát và giảm cholesterol, giúp giảm nguy cơ các bệnh tim mạch.
- Chế độ ăn uống hợp lý: Bao gồm nhiều thực phẩm giàu chất xơ (rau củ, trái cây, ngũ cốc), cũng như axit béo omega-3, giúp giảm mức LDL và tăng HDL. Hạn chế các thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa (thịt mỡ, sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao, thức ăn nhanh) và chất béo chuyển hóa, vì chúng làm tăng cholesterol xấu.
- Hoạt động thể chất: Tập thể dục thường xuyên giúp tăng HDL và giảm LDL. Ngay cả việc đi bộ đơn giản hay tập luyện ngoài trời cũng giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và mạch máu.
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm tăng mức LDL và giảm mức HDL, gây hại cho mạch máu và tim. Bỏ thuốc lá là một trong những cách hiệu quả nhất để cải thiện sức khỏe tim mạch.
- Kiểm soát trọng lượng cơ thể: Thừa cân là một yếu tố nguy cơ làm tăng mức cholesterol. Việc tập thể dục thường xuyên và ăn uống cân đối sẽ giúp duy trì cân nặng lý tưởng và cải thiện chỉ số lipid trong máu.
- Điều trị bằng thuốc: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến cáo sử dụng thuốc hạ cholesterol như statin. Các loại thuốc này giúp giảm mức LDL và bảo vệ mạch máu khỏi tổn thương.
Khi nào nên thăm khám bác sĩ?
Nếu mức cholesterol trong máu của bạn vượt quá mức bình thường, đừng chần chừ thăm khám bác sĩ. Chuyên gia sẽ giúp bạn lập kế hoạch điều trị cá nhân, bao gồm thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, tập thể dục và, trong một số trường hợp, điều trị bằng thuốc.
Kiểm soát mức cholesterol là một bước quan trọng để duy trì sức khỏe tim mạch. Mức cholesterol xấu cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch khác. Kiểm tra định kỳ, chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và từ bỏ thói quen xấu sẽ giúp giảm nguy cơ và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
