Cholesterol là một chất quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò chủ chốt, nhưng mức cholesterol cao có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe. Việc hiểu được cholesterol ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào, các yếu tố nào có thể làm tăng mức cholesterol và cách kiểm soát mức độ của nó đúng cách là rất quan trọng. Bài viết này sẽ giải thích tại sao việc theo dõi mức cholesterol lại quan trọng và ảnh hưởng của nó đến sức khỏe của bạn.
Cholesterol là gì?
Định nghĩa cholesterol
Cholesterol là một chất giống như mỡ có trong các tế bào của cơ thể và máu. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành màng tế bào, sản xuất hormone, cũng như tổng hợp vitamin D và axit mật. Cholesterol được đưa vào cơ thể thông qua thực phẩm (chủ yếu từ các sản phẩm động vật) và được gan sản xuất.
Các loại cholesterol
Có hai loại cholesterol chính:
- Lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL, cholesterol xấu) — loại cholesterol này có thể tích tụ trong thành mạch, hình thành các mảng bám, dẫn đến xơ vữa động mạch và các bệnh lý tim mạch.
- Lipoproten tỷ trọng cao (HDL, cholesterol tốt) — loại cholesterol này giúp loại bỏ cholesterol dư thừa khỏi cơ thể, ngăn ngừa sự tích tụ trong các mạch máu.
Để duy trì sức khỏe, việc cân bằng giữa LDL và HDL là rất quan trọng.
Tại sao mức cholesterol cao lại nguy hiểm?
Sự phát triển của xơ vữa động mạch
Mức LDL cao (cholesterol xấu) có thể dẫn đến sự tích tụ các mảng mỡ trong thành động mạch, làm thu hẹp lòng mạch. Tình trạng này gọi là xơ vữa động mạch. Qua thời gian, xơ vữa động mạch có thể làm giảm lưu lượng máu và tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các bệnh lý tim mạch khác.
Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch
Khi các động mạch trở nên hẹp và cứng do sự tích tụ mảng cholesterol, gánh nặng cho tim tăng lên, điều này có thể dẫn đến các bệnh như:
- Bệnh động mạch vành (CAD).
- Đột quỵ.
- Nhồi máu cơ tim (cơn đau tim).
- Bệnh động mạch ngoại vi.
Nếu mảng bám vỡ ra, nó có thể gây ra cục máu đông, chặn hoàn toàn dòng chảy máu trong động mạch.
Các biến chứng khác
Ngoài ra, mức cholesterol cao cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác, gây ra các vấn đề như:
- Tăng huyết áp. Thành mạch trở nên cứng hơn, có thể ảnh hưởng đến huyết áp.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Một số nghiên cứu cho thấy mức cholesterol cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2.
Cách kiểm soát mức cholesterol?
Chẩn đoán mức cholesterol
Kiểm tra định kỳ mức cholesterol là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tim mạch. Để làm điều này, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để xác định mức cholesterol toàn phần, LDL và HDL.
Tần suất kiểm tra mức cholesterol
- Đối với người khỏe mạnh: Nên kiểm tra mức cholesterol mỗi 4-6 năm, bắt đầu từ 20 tuổi.
- Đối với người có nguy cơ: Những người có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch nên kiểm tra cholesterol hàng năm hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
Chế độ ăn uống lành mạnh
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh mức cholesterol. Có một số loại thực phẩm có thể giúp giảm mức LDL và tăng mức HDL.
Các thực phẩm giúp giảm cholesterol:
- Yến mạch và chất xơ: Chất xơ giúp giảm mức LDL.
- Acid béo Omega-3: Có trong cá (cá hồi, cá ngừ), hạt lanh và các loại hạt.
- Rau lá xanh: Chứa nhiều vitamin và chất xơ.
- Trái cây: Táo, lê, cam quýt giúp cân bằng mức cholesterol.
- Dầu ô liu: Chứa chất béo không bão hòa đa, giúp giảm mức LDL.
Các thực phẩm nên hạn chế:
- Chất béo trans và chất béo bão hòa: Những chất này làm tăng mức LDL và tăng nguy cơ xơ vữa động mạch. Chúng có trong thực phẩm chiên, margarine, thức ăn nhanh và một số loại bánh ngọt.
- Thực phẩm chứa nhiều cholesterol: Bao gồm các sản phẩm sữa béo và thịt.
Hoạt động thể chất
Tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp giảm mức LDL mà còn làm tăng mức HDL. Các bác sĩ khuyến nghị ít nhất 150 phút hoạt động thể chất vừa phải mỗi tuần (ví dụ: đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe).
Cách hoạt động thể chất ảnh hưởng đến cholesterol:
- Tăng mức HDL (cholesterol tốt).
- Giảm mức LDL (cholesterol xấu).
- Giảm cân, điều này cũng giúp điều chỉnh mức cholesterol.
Điều trị bằng thuốc
Trong một số trường hợp, khi thay đổi lối sống không mang lại kết quả cần thiết, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị. Các loại thuốc phổ biến để giảm cholesterol bao gồm statin và fibrate.
- Statin: Giúp giảm sản xuất cholesterol trong gan.
- Fibrate: Giúp giảm mức LDL và tăng mức HDL.
Điều trị cholesterol cần phải được bác sĩ chỉ định, dựa trên các yếu tố nguy cơ và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Bỏ thuốc lá
Hút thuốc có tác động tiêu cực đến mức cholesterol. Nó làm giảm mức HDL và làm tăng mức LDL, điều này làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Việc bỏ thuốc lá có thể cải thiện đáng kể mức cholesterol và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Lời khuyên của bác sĩ
- Kiểm tra định kỳ mức cholesterol, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ (ví dụ: có huyết áp cao, tiểu đường hoặc thừa cân).
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm các thực phẩm giúp giảm LDL.
- Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần.
- Bỏ thuốc lá để cải thiện mức cholesterol tổng thể.
- Tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ về điều trị cholesterol nếu cần thiết.
Kết luận
Việc kiểm soát mức cholesterol là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tim mạch. Bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống đúng, hoạt động thể chất và kiểm tra sức khỏe định kỳ, bạn có thể giảm đáng kể các rủi ro liên quan đến mức cholesterol cao. Hãy chăm sóc sức khỏe của bạn để có một cuộc sống dài lâu và đầy đủ.
